Gelir Vergisi Nedir?

Gelir vergisi, bir kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazançların toplamı üzerinden alınan dolaysız bir vergidir. Vergilendirme, elde edilen gelirin türüne ve miktarına göre yapılır. Türkiye’de gelir vergisi uygulaması, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile düzenlenmiştir.

Gelir vergisinin temel amacı, kamu hizmetlerinin finansmanına katkı sağlamak ve aynı zamanda gelir dağılımında adaletin tesis edilmesidir.

Kimler Gelir Vergisi Mükellefidir?

Gelir vergisi, sadece maaşlı çalışanlardan değil, farklı gelir kaynaklarına sahip birçok kişiden tahsil edilir. Gelir Vergisi Kanunu’na göre aşağıdaki kişiler gelir vergisi mükellefidir:

• Ücretli çalışanlar

• Serbest meslek sahipleri (doktor, avukat, danışman vb.)

• Esnaflar ve ticari işletme sahipleri

• Kira geliri elde eden gayrimenkul sahipleri

• Faiz, temettü gibi yatırım gelirleri elde edenler

• Yurt dışı kaynaklı gelir elde eden Türkiye’de ikamet eden kişiler

Kısaca bir takvim yılı içinde elde edilen kazancın niteliği ve miktarı doğrultusunda herkes gelir vergisi mükellefi olabilir.

Gelir Vergisine Tabi Gelir Türleri Nelerdir?

Gelir vergisinin kapsamı oldukça geniştir. Aşağıdaki gelir türleri, vergilendirme kapsamında değerlendirilir:

1. Ücret Geliri: Bir işverene bağlı olarak çalışan kişilere ödenen maaş, prim ve benzeri ödemeler.

2. Ticari Kazanç: Şahıs işletmesi sahibi bireylerin elde ettiği gelirler.

3. Zirai Kazanç: Tarım ve hayvancılık faaliyetlerinden elde edilen gelirler.

4. Serbest Meslek Kazancı: Bağımsız çalışanların (örneğin doktor, avukat, tasarımcı) sağladığı gelir.

5. Gayrimenkul Sermaye İradı (Kira Geliri): Taşınmazların kiraya verilmesinden elde edilen kazançlar.

6. Menkul Sermaye İradı: Faiz, temettü ve benzeri yatırımlardan sağlanan gelirler.

7. Diğer Kazanç ve İratlar: Arızi kazançlar, değer artış kazançları vb.

Gelir Vergisi Nasıl Hesaplanır?

Gelir vergisi, artan oranlı bir tarife sistemine göre hesaplanır. Yani kazanç arttıkça, ödenecek vergi oranı da yükselir. Hesaplama, gelirden bazı giderlerin ve istisnaların düşülmesiyle elde edilen vergi matrahı üzerinden yapılır. Bu matrah, gelir vergisi dilimlerine göre aşağıdaki oranlarla vergilendirilir:

(2025 yılı için örnek dilimler)

• 0 – 158.000 TL → %15

• 158.001 – 330.000 TL → %20

• 330.001 – 800.000 TL → %27

• 800.001 – 4.300.000 TL → %35

• 4.300.001 TL ve üzeri → %40

Örnek:
Yıllık geliri 400.000 TL olan bir kişinin gelir vergisi, bu dilimlere göre kademeli olarak hesaplanır. Gelirin tamamı en yüksek dilimden vergilendirilmez; her dilimdeki kısmı, o dilime ait oranla vergilendirilir.

Gelir Vergisi Beyannamesi Ne Zaman Verilir?

Gelir vergisine tabi olan kazançlar için, mükelleflerin her yıl Mart ayı içerisinde beyanname vermesi gerekir. Bu beyanname, bir önceki yılın gelirlerini kapsar. Vergi ödemesi ise genellikle Mart ve Temmuz aylarında iki taksit halinde gerçekleştirilir.

Ücretli çalışanlar için gelir vergisi işveren tarafından maaşlardan kesilir ve devlete ödenir. Ancak kira, yatırım ya da serbest meslek gelirine sahipseniz, beyannameyi sizin vermeniz gerekir.